اهمیت انواع فلزات غیرآهنی همچون آلومینیوم، مس، سرب، روی و طلا در صنایع مادر و استراتژیک بر کسی پوشیده نیست. گروه رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای «دنیای‌‌‌‌‌‌‌‌‌اقتصاد» در چهارمین گردهمایی بزرگان فلزات غیرآهنی که در اسفند‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه۱۴۰۰ برگزار می‌شود، قصد دارد چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز این صنایع را با نگاهی به تولید و بازار بررسی کند. در این همایش سه روزه (۱۶ تا ۱۸اسفندماه) یکی از بخش‌هایی که به‌صورت ویژه مورد‌بررسی قرار می‌گیرد، صنعت سرب و روی است.

 براین اساس پیش از بر‌گزاری این همایش، «دنیای‌اقتصاد» نشست هم‌اندیشی با حضور چهار نفر از صاحب‌نظران این حوزه برگزار کرد. یوسف مرادلو  رئیس هیات‌مدیره و دبیر انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران، امین صفری معاون توسعه معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری توسعه معادن و فلزات، علی خطیبی مدیرعامل شرکت راهسازی و معدنی مبین و ابراهیم جمیلی رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران حاضران این نشست بودند. فعالان اقتصادی حاضر در این نشست ضمن واکاوی چالش‌های پیش‌روی تولید و تجارت سرب و روی، برمبنای مزیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی ایران، پیشنهادهایی را برای طرح شدن در همایش اسفند‌ماه ارائه کردند.

ضرورت مشورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری دولت از بخش خصوصی

 در آغاز این نشست، سروش فولادچی دبیر همایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» به محورهای موردتایید در نشست پیشین اشاره کرد و گفت: در این نشست نیازمندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و راه‌حل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تداوم و افزایش تولید، افزایش بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌وری و کاهش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تولید، چالش‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها وفرصت‌های صادرات در سرب و روی، لزوم بازنگری و بررسی قوانین و مقررات، لزوم توسعه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در صنایع پایین‌دستی مورد تایید حاضران قرار گرفت. سپس از حاضران خواست درخصوص محورهای پیشنهادی پنل سرب و روی در همایش آتی سخن بگویند.

 یوسف مرادلو، رئیس هیات‌مدیره و دبیر انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران به‌عنوان اولین سخنران، با انتقاد از شیوه سیاستگذاری دولت در حوزه سرب و روی خواهان پیگیری اصلاح روند سیاستگذاری دولت در این همایش و همایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مشابه شد. وی گفت: امروز دولتمردان برای سرنوشت ما، حیثیت تجاری، نیروی انسانی و سرمایه ما پشت درهای بسته تصمیم‌گیری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. متاسفانه دولت در جریان سیاستگذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و تصمیم‌گیری درخصوص این صنعت کوچک‌ترین مشورتی با ما نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

 مرادلو افزود: ما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهیم دولتمردان مخصوصا اقتصادیون در دولت را مجاب کنیم که اصلاحاتی در دیدگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خودشان ایجاد کنند، زیرا رویکرد کنونی دولت در حوزه سرب و روی آن را به منزل مقصود نخواهد رساند. درمقابل سیاست‌های دولت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ منجر به فرار سرمایه، نارضایتی و احساس پشیمانی فعالان اقتصادی می‌شود. حتی افرادی که کشور را دوست دارند؛ دیگر با این روند قادر به ادامه فعالیت نیستند و در نهایت دست از تولید، کارآفرینی و تجارت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشند، چون قادر نیستند هم با سختی تولید کنند و هم از طرفی دولت به‌زور آنها را به رینگ بورس ببرد؛ جلوی صادرات آنها را بگیرد و برای واردات آنها مانع ایجاد کند.

 وی سپس سیاست قیمت‌گذاری دستوری در سال‌های گذشته را به نقد کشید و گفت: این سیاست در حوزه سرب و روی کماکان ادامه دارد. به‌عنوان نمونه، ما حدود ۶ماه است با هیات‌مدیره بورس و کارشناسان آن درخصوص اصلاح قیمت‌ها در بورس مکاتبه کردیم. در نهایت نیز توانستیم بورس را مجاب کنیم قیمت را اصلاح کنند؛ آنها نیز اصلاحات را به ‌کارگزاران اعلام کردند. در این بین برخی مدیران ناآگاه به استناد یک صورت‌جلسه چهار سال قبل، قیمت را تغییر دادند؛ بدون اینکه توجهی به این داشته باشند که آن زمان شمش روی سهمیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای بود ولی الان قیمت حامل‌های انرژی و دستمزدها نسبت به چهار سال گذشته رشد کرده است. سیاستگذاران حتی به پارامترهای تاثیرگذار مثل برابری نرخ ارز نیز توجه نکردند. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌ وی تاکید کرد: باید روند سیاستگذاری اصلاح شود و دولتمردان بدانند نباید پشت درهای بسته در مورد صنعت تصمیم‌گیری کنند. وی در ادامه به برخی بدبینی‌ها نسبت به فعالان اقتصادی اشاره کرد و گفت: دولت باید بداند، در بین فعالان اقتصادی انسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شریف و درستکار زیادی وجود دارد که به‌صورت تخصصی در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف فعالیت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. پس تصمیم‌گیران در دولت باید از این افراد در جریان تصمیم‌گیری بهره بگیرند، چون مدیران دولتی نمی‌توانند در دنیایی که همه‌چیز تخصصی شده در هر حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای اطلاعات داشته باشند. البته متاسفانه الان سیاستگذاران ما نه‌تنها از بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌خصوصی مشورت نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند، بلکه از نظرات کارشناسی کارشناسان داخل وزارتخانه نیز استفاده نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. این درحالی است که در وزارتخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کارشناسان استخدام می‌شوند که مسائل را از ابعاد مختلف بررسی کنند و خط و خطوط بدهند.

 وی همچنین به روند تولید و تجارت صنعت سرب و روی در بیش از دو دهه اخیر اشاره کرد و گفت: ما طی ۲۴‌سال پیش ۱۰۰ هزار تن مصرف داشتیم که همه آن را وارد ‌‌‌‌‌‌‌‌‌کردیم. بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌خصوصی با سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و نیروی کارشناسی خود ظرفیت نصب‌شده را به ۴۵۰ هزار تن رساند.

 الان نیز از ۴۵ تا ۵۰‌درصد این ظرفیت استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم و ۷۵‌درصد آنچه تولید می‌شود، صادر می‌شود. در این مدت هم دولت‌ها کمکی به ما نکردند و گاه حتی چوب لای چرخ ما گذاشتند و هنوز به این کار ادامه می‌دهند؛ الان ۳ الی ۴‌سال است که نتوانسته‌ایم مشکل بحث صادرات حاصل از ورود موقت کالا را برطرف کنیم. این در شرایطی است که دولت یا نمی‌تواند به سادگی نفت صادر کند یا  پول نفتی را که صادر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به سختی می‌گیرد، اما صنعت ما بدون دردسر صادراتش را انجام می‌دهد.

 وی تاکید کرد: اگر الان ما با صددرصد ظرفیت کار کنیم، بیش از ۲میلیارد دلار ارزآوری خواهیم داشت. این ۲میلیارد دلار را اگر شما تقسیم بر ۶۰ الی ۶۵ دلار نفتی کنید، ببینید چند بشکه نفت می‌شود. بنده تاکنون از ظرفیت ثابت صحبت کردم. اگر کمک کنند واردات ما روان شود، تحریم‌ها برداشته شود، بحث «ال‌سی» و مسائل بانکی ما حل شود و مواداولیه وارد شود، تولید توسعه پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

سه مشکل عمده صنعت

 در این نشست امین صفری، معاون توسعه معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات از سه مشکل صنعت سرب و روی یعنی عدم‌وجود قوانین، عدم‌سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری و نبود صنایع پایین‌دستی سخن گفت و خواهان ارائه ۴-۵محور مشخص صنعت به مدیران دولتی شد. وی گفت: یکی از معضلاتی که در این صنعت است، قوانین است. برخی قوانین کل بخش معدن و صنایع معدنی را دربر می‌گیرد و بخشی بخشنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که صرفا بخش سرب و روی را هدف قرار داده است. به‌عنوان مثال نوع عرضه، شرایط بازار، استخراج و تعیین قیمت مشخصا از سوی حاکمیت دیکته می‌شود، بنابراین باید به این موضوع به‌صورت تخصصی بپردازیم و در همایش همه صاحب‌نظران در مورد آن همفکری کنند.

 صفری در بخش دیگری از سخنانش درخصوص تمرکز بر فرصت‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری تاکید کرد و افزود: اشتباه بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌خصوصی در همه بخش‌ها و نه فقط سرب و روی روش کپی‌کردن است. مثلا یک شخص کارخانه کنسانتره می‌زند، همه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌روند و کارخانه کنسانتره می‌‌‌‌‌‌‌‌‌زنند. یا اگر وزارت صمت بخواهد مجوز شمش بدهد، همه می‌روند و صف می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشند؛ درحالی‌که الان ۴۷۴‌هزار تن ظرفیت شمش داریم که فقط ۲۰۰‌هزار تن تولید می‌شود، پس نیازی برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بخش شمش نیست. باید با نگرش ویژه در حوزه اکتشاف سرب و روی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کنیم. این اقدام نیز باید با برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی اتفاق بیفتد.

 معاون توسعه معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات با نقد عملکرد بخش‌خصوصی و دولت در حوزه سرب و روی گفت: تاکنون فعالان حوزه سرب و روی در این حوزه کار جدی نکردند؛ دولت هم نکرده است. ما باید بر توسعه صنایع پایین‌دستی توجه ویژه کنیم؛ موضوعی که تاکنون مغفول مانده است.

باید برنامه عملیاتی داشته باشیم

 علی خطیبی، مدیرعامل شرکت راهسازی و معدنی مبین نیز با ابراز امیدواری از حضور تیم جدید در معاونت معدنی وزارتخانه گفت: تصور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانیم با ارائه نظرات کارشناسی مناسب در همایش به نتیجه مطلوب برسیم. بر این اساس پیشنهاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهم در کنار ارائه گزارش مسائل، یک برنامه عملیاتی ارائه کنیم. با این کار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانیم در همایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بعدی درخصوص این برنامه عملیاتی و روند پیشرفت آن سخن بگوییم و اقدامات جامانده را یادآوری کنیم.

دو محور اصلی همایش

 ابراهیم جمیلی، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در این نشست با تایید مشکلات مطرح‌شده از سوی حاضران، دو موضوع عدم‌وجود آمار متقن و عدم‌جامع نگری در این صنعت را چالش‌های دیگر صنعت سرب و روی دانست. وی گفت: وقتی ما آمار و ارقام صحیحی نداشته باشیم؛ نمی‌توانیم تحلیل درستی داشته باشیم و در نهایت نتیجه هم درست نخواهد بود؛ پس نیازمند کسب آمار متقن هستیم. در ضمن ما نیازمند یک برنامه جامع‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در این صنعت هستیم. ما باید مشخص کنیم، هدف ما چیست؟ چقدر از منافع ملی را حفظ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند؟ چقدر می‌تواند بر درآمد ملی ما بیفزاید؟

 جمیلی با مقایسه ایران و ترکیه در زمینه تولید روی گفت: ما الان ۱۰۰‌کارخانه روی در کشور داریم؛ تولید ما ۲۴۰‌هزار تن است، در مقابل در ترکیه یک کارخانه ۲۵۰هزارتنی روی افتتاح شده است که ۴۰‌درصد نیاز داخلی خودش را تامین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این یعنی ظرف ۵ الی ۱۰‌سال آینده هاب سرب و روی از ایران به ترکیه منتقل می‌شود. حالا ترکیه برای کاری که ما به آنها یاد دادیم و با سرمایه ما معادنش کشف شد؛ از ما جلوتر افتاده‌اند.

 وی سپس تاکید کرد: ما باید مباحث را در قالب دو محور کلی؛ یکی طرح مشکلات موجود و دیگری آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگری دنبال کنیم. در بحث‌های آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگری، یک بحثی که باید مورد‌توجه قرار گیرد، تامین انبوه ماشین‌آلات است که در کمیسیون معادن اتاق ایران روی آن کار شده است. اگر این اتفاق بیفتد قیمت ماشین‌آلات برای معدنکاران حداقل ۳۰‌درصد کاهش پیدا کند. دومین بحثی که معتقدم باید دنبال کنیم؛ موضوع هزار معدن و صدهزار شغل است. این نیز طرحی است که بحث‌های زیادی در مورد آن شده و تکمیل‌کننده احیای معادن است.

 جمیلی افزود: در این بحث نیز فقط آغاز‌کننده کار، کمیسیون معادن اتاق بازرگانی است و اجرا، از آن گروه دیگری است. ما فکر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم معدن را باید به اهلش بدهند، دولت باید کاری کند که خیال فعالان این حوزه از هر نظر راحت باشد و فعالان معدنی با قدرت در راه توسعه تولید و صادرات گام بردارند. اتفاقی که امروز نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد. الان برای ۱۰۰ تا ۱۲۰‌کارخانه سرب و روی راحتی خیال ایجاد نشده و آنها همواره نگران تامین مواداولیه و صادرات محصولات خود هستند؛ این درحالی است که این آسودگی‌خیال حق این صنعت است.  رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تاکیدکرد: در مسیر آینده‌نگری، سومین موضوع باید نگاه به معادن فراسرزمینی از جمله معادن کشور افغانستان باشد. در معادن افغانستان همه عناصر وجود دارد. البته در اینجا دیگر نباید اشتباه ترکیه تکرار شود. در ترکیه، فعالان ایرانی حوزه سرب و روی، وحدت را فراموش کردند و روی دست یکدیگر بلند شدند و در نهایت ترکیه از عملکرد ما سود برد، اما در افغانستان ما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانیم با وحدت و عقلانیت ضمن حفظ منافع جمعی، رقیب جدیدی برای ایران ایجاد نکنیم. ما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانیم در افغانستان با تشکیل کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های واقعی و تاسیس شرکت‌های مشترک فعالیت معدنی را انجام دهیم. وی در پایان گفت: این صنعت بدون سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری جدید نمی‌تواند حرف تازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای بزند، در نتیجه باید در این حوزه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری جدیدی صورت بگیرد تا بتواند حرکت کند.

رئیس انجمن مس ایران گفت: در حال حاضر که صادرات مس کمتر از ۲ میلیارد دلار است باید این صادرات را به ۱۰ میلیارد دلار برسانیم، زیرا پتانسیل این میزان صادرات در کشور وجود دارد.

بهرام شکوری، در خصوص ظرفیت تولید مس در کشور، گفت: مهم‌ترین عناصر و مواد معدنی که در دنیا وجود دارد در ایران نیز موجود است به طوری که در حال حاضر ۱۲ و نیم درصد از معادن ایران بر روی کمربند آلپ هیمالیا قرار گرفته و یکی از مهم‌ترین عناصر و مواد معدنی ایران مس است.

وی افزود: مس یکی از مواد معدنی بوده که بیشترین کاربرد را در تکنولوژی‌های نوین دارد بنابراین تولید مس باید ۴ برابر شود و این تولید نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم در اکتشافات دارد.

رئیس انجمن مس ایران بیان کرد: در حال حاضر که صادرات مس کمتر از ۲ میلیارد دلار است باید این صادرات را به ۱۰ میلیارد دلار برسانیم، زیرا پتانسیل این میزان صادرات در کشور وجود دارد.

شکوری اظهار کرد: فولاد نیز سهم خوبی را در توسعه صادرات کشور دارد همچنین باید به سنگ‌های تزئینی اهمیت بیشتری داده شود، زیرا ذخایر عظیمی از سنگ‌های تزئینی را در داخل کشور داریم که اگر حمایت جدی از این ذخایر شود می‌توانیم در حوزه سنگ‌های تزئینی ۲۰ درصد از سهم بازار را داشته باشیم.

وی در ادامه عنوان کرد: اگر دولت حمایت جدی از بخش معدن و مواد معدنی ارزشمند داشته باشد بخش معدن می‌تواند جایگزین نفت شود و چندین برابر درآمد‌های نفتی را برای کشور ایجاد کند.

رئیس انجمن مس ایران عنوان کرد: باید به تولید اهمیت بیشتری داده شود و حمایت‌های مالیاتی از تولید بیشتر صورت بگیرد همچنین بانک‌ها نظام بانکی را متحول کند تا تسهیلات لازم را در اختیار فعالین معدنی قرار دهند.

شکوری در ادامه بیان کرد: با تمام این حمایت‌ها بخش معدن آینده روشنی را برای تولید، اشتغال و ارزآوری کشور می‌تواند ایفا کند.